PekYakinda
Yeni Üye
Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, çocuklardaki endişeye ait açıklamalarda bulundu.
Yahşi’nin açıklamaları şöyleki:
“Korku bizi tehlikelerden koruyan ve hayatta kalmamızı sağlayan bir alarm sistemidir. Beynimizdeki endişe hissinin merkezi olan amigdala bedenimize gönderdiği sinyalle, “kaç ya da savaş” yansısı ortaya çıkarır ve bizi muhtemel tehditlerden korur.
Örneğin; elinde kesici aletle size gerçek süratle yaklaşan birini gördüğünüzde o anda hissedeceğiniz duygu dehşet, vereceğiniz reaksiyon de, ortamdan anında uzaklaşmanız ya da o kişi ile gayret etmeniz olacaktır.
Peki bu biçimdesine gerekli ve yaşamsal bir his nasıl oluyor da fobilere ve ağır hissedilen korkulara dönüşebiliyor, hiç düşündünüz mü?
Örneğin, kimi beşerler örümcekten hayli korkarken kimileri ise hiç çekinmeden o örümceği eline nasıl alabiliyor? Ya da birtakım beşerler, “deprem olacak mı korkusu”nu daima yaşarken kimileri ise günlük hayatlarına nasıl çarçabuk dönüveriyor?
Bu soruların yanıtı; korkan kişinin güvensizliği de birlikteinde hissetmesinde saklıdır. Yani temel hissimiz olan itimat duygumuzda eksiklik yaşıyorsak kaygı da yaşarız.
Örneğin; 1 yaşındaki bebeğin yalnız kalması, yabancı bir ortama girmesi ya da annesinden başka kalması bebeği inançsız hissettirir. Kendini inançta hissetmeyen bebek, korkar. Korkusunu ağlayarak, hırçınlaşarak ya da beslenme muhtaçlığını reddederek gösterebilir.
Korku doğuştan getirdiğimiz ve deneyimleyerek ya da öğrenerek güçlendirdiğimiz bir histir.
Örneğin; yüksekten düşme ve birdenbire gelen yüksek bir ses hepimizin doğuştan getirdiği korkuyken, bir yılan çoğumuz için daha sonradan öğrendiğimiz dehşettir.
2-4 yaşları içindeki bir çocukta animizm denilen dönemsel bir özellik görülür. Yani canlı ile cansızı ayıramayan bu yaş periyodundaki çocuklar, canlı bir objeyi cansız üzere ya da cansız bir objeyi canlı üzere kıymetlendirerek endişe hissetmeyebilir.
Örneğin; bu yaşlar içindeki çocuk için tehlikeli bir örümcek, temiz bir oyuncak olarak algılanabilir. Fakat çocuk örümcek tarafınca ısırılırsa ya da etrafı tarafınca örümcekle ilgili endişe hissi aktarılırsa çocukta örümceğe karşı kaygı duygusu gelişir.
Çocuklara sarfedilen telaş içerikli cümleler çocuklarda endişe hissini harekete geçirir ve endişe merkezinin alarm sistemini açık bırakır. Yani, endişe hissetmemesi gereken yerde çocuk daima olarak korkar ve ağır korkular yaşar. Çocuğun yaşadığı bu endişe sağlıklı bir dehşet değildir.
Ellerini yıkamazsan mikrop kaparsın, yemeğini yemezsen büyüyemezsin, kelam dinlemezsen Allah seni yakar, ağlarsan polis seni alır, yaramazlık yaparsan hekim iğne yapar, susmazsan seni burada bırakacağım, elimi bırakırsan hırsızlar seni kaçırır, köpeğe yaklaşma seni ısırır üzere çocuğuna ağır tasa yükleyen, soyut içerikler barındıran ve endişeyi pekiştiren kelamlar çocukta fobilerin ve korku bozukluklarının oluşmasına niye olabilir.
12 yaş öncesi çocuklar somut düşünürler. Soyut özellikler içeren kavramlar, bu çocuklar için meçhul mana söz eder. Yani soyut kavramları anlamlandıramazlar. Bu niçinle belirsizliğin niye olduğu niyetler, çocukları korkutur. Yani dini kavramlar, mevt, boşanma yahut fantastik hususlar çocukların bilişsel algıları için pek zorlayıcıdır.
Örneğin 5 yaşındaki bir çocuğa sevap işlersek cennete gideceğimizi, günah işlersek cehennemde yanacağımızı, etrafta dolaşan melekleri ya da berbatlıklar peşinde koşan şeytanı anlatırsanız çocukta yalnız kalamama, yalnız uyuyamama, karanlıktan korkma, hayali varlık kanısı üzere bir ekip korku içeren dehşetler gelişebilir.
Korkusunu yenmesi ismine; yalnız kalmaktan korkan bir çocuğu odada yalnız bırakmaya zorlamak, karanlıktan korkan bir çocuğa “korkacak ne var” deyip korkusunu küçümseyerek çocuğu karanlıkta bırakmak, karıncadan korkan çocuğa habersizce karıncaya temas ettirmek çocukta oluşan bu kaygıların artmasına, diğer endişelere yayılmasına, fobilere dönüşmesine ya da telaş bozukluklarına niye olabilir.
İlk başlarda sırf karanlıktan korkan çocuk, ebeveynin ziyan verici bu tavırları ile tuvalete bile yalnız gitmeye korkar hale gelebilir.
Bir de ebeveynin gözetici tavrından kaynaklanan yani yetersizlik hissiyle oluşan kaygılar vardır. Ekseriyetle tek çocuklu yahut fazlaca geç yaşta çocuğu olan ailelerin, çocuğunu ziyadesiyle koruyarak çocuktaki toplumsal maharetlerin gelişmenine ziyan verdiği durumlarda görülür. Bu çocuklar yetersizlik hissinin verdiği özgüvensizlikle ağır olarak başarısızlık korkusu yaşayabilir. Yalnız başına başaramadığına inandığı için de yalnızlık korkusu yaşayabilir. Telaş temelli olan bu endişeleri başka endişelerin da gelişmesine niye olabilir.
Korkunun oluşmasına niye olan bir öbür değerli mevzu ise çocukların şiddet ve kaygı içeren, soyut içeriklerin olduğu manzaralara maruz kalmasıdır. Çocuğun oynadığı oyunlar ve izlediği çizgi sinemalar çocuğun gelişmenine ve yaşına uygun değilse çocukta başta gece kaygıları olmak üzere pek fazlaca dehşet çeşidi gelişebilir.
Korku duygusu başka hislerimiz üzere gerekli ve yaşamsaldır. Çocuktaki endişeyi sıhhatsiz bir duyguya dönüştüren yanlış tavırlarımız ve beslediğimiz kaygılarımızdır.
Çocuğunuzunda yersiz endişeler ve fobiler oluşmasını istemiyorsanız evvela ona muhtaçlığı olan inanç hissini vererek kaygılarının önüne geçebilirsiniz”
Yahşi’nin açıklamaları şöyleki:
“Korku bizi tehlikelerden koruyan ve hayatta kalmamızı sağlayan bir alarm sistemidir. Beynimizdeki endişe hissinin merkezi olan amigdala bedenimize gönderdiği sinyalle, “kaç ya da savaş” yansısı ortaya çıkarır ve bizi muhtemel tehditlerden korur.
Örneğin; elinde kesici aletle size gerçek süratle yaklaşan birini gördüğünüzde o anda hissedeceğiniz duygu dehşet, vereceğiniz reaksiyon de, ortamdan anında uzaklaşmanız ya da o kişi ile gayret etmeniz olacaktır.
Peki bu biçimdesine gerekli ve yaşamsal bir his nasıl oluyor da fobilere ve ağır hissedilen korkulara dönüşebiliyor, hiç düşündünüz mü?
Örneğin, kimi beşerler örümcekten hayli korkarken kimileri ise hiç çekinmeden o örümceği eline nasıl alabiliyor? Ya da birtakım beşerler, “deprem olacak mı korkusu”nu daima yaşarken kimileri ise günlük hayatlarına nasıl çarçabuk dönüveriyor?
Bu soruların yanıtı; korkan kişinin güvensizliği de birlikteinde hissetmesinde saklıdır. Yani temel hissimiz olan itimat duygumuzda eksiklik yaşıyorsak kaygı da yaşarız.
Örneğin; 1 yaşındaki bebeğin yalnız kalması, yabancı bir ortama girmesi ya da annesinden başka kalması bebeği inançsız hissettirir. Kendini inançta hissetmeyen bebek, korkar. Korkusunu ağlayarak, hırçınlaşarak ya da beslenme muhtaçlığını reddederek gösterebilir.
Korku doğuştan getirdiğimiz ve deneyimleyerek ya da öğrenerek güçlendirdiğimiz bir histir.
Örneğin; yüksekten düşme ve birdenbire gelen yüksek bir ses hepimizin doğuştan getirdiği korkuyken, bir yılan çoğumuz için daha sonradan öğrendiğimiz dehşettir.
2-4 yaşları içindeki bir çocukta animizm denilen dönemsel bir özellik görülür. Yani canlı ile cansızı ayıramayan bu yaş periyodundaki çocuklar, canlı bir objeyi cansız üzere ya da cansız bir objeyi canlı üzere kıymetlendirerek endişe hissetmeyebilir.
Örneğin; bu yaşlar içindeki çocuk için tehlikeli bir örümcek, temiz bir oyuncak olarak algılanabilir. Fakat çocuk örümcek tarafınca ısırılırsa ya da etrafı tarafınca örümcekle ilgili endişe hissi aktarılırsa çocukta örümceğe karşı kaygı duygusu gelişir.
Çocuklara sarfedilen telaş içerikli cümleler çocuklarda endişe hissini harekete geçirir ve endişe merkezinin alarm sistemini açık bırakır. Yani, endişe hissetmemesi gereken yerde çocuk daima olarak korkar ve ağır korkular yaşar. Çocuğun yaşadığı bu endişe sağlıklı bir dehşet değildir.
Ellerini yıkamazsan mikrop kaparsın, yemeğini yemezsen büyüyemezsin, kelam dinlemezsen Allah seni yakar, ağlarsan polis seni alır, yaramazlık yaparsan hekim iğne yapar, susmazsan seni burada bırakacağım, elimi bırakırsan hırsızlar seni kaçırır, köpeğe yaklaşma seni ısırır üzere çocuğuna ağır tasa yükleyen, soyut içerikler barındıran ve endişeyi pekiştiren kelamlar çocukta fobilerin ve korku bozukluklarının oluşmasına niye olabilir.
12 yaş öncesi çocuklar somut düşünürler. Soyut özellikler içeren kavramlar, bu çocuklar için meçhul mana söz eder. Yani soyut kavramları anlamlandıramazlar. Bu niçinle belirsizliğin niye olduğu niyetler, çocukları korkutur. Yani dini kavramlar, mevt, boşanma yahut fantastik hususlar çocukların bilişsel algıları için pek zorlayıcıdır.
Örneğin 5 yaşındaki bir çocuğa sevap işlersek cennete gideceğimizi, günah işlersek cehennemde yanacağımızı, etrafta dolaşan melekleri ya da berbatlıklar peşinde koşan şeytanı anlatırsanız çocukta yalnız kalamama, yalnız uyuyamama, karanlıktan korkma, hayali varlık kanısı üzere bir ekip korku içeren dehşetler gelişebilir.
Korkusunu yenmesi ismine; yalnız kalmaktan korkan bir çocuğu odada yalnız bırakmaya zorlamak, karanlıktan korkan bir çocuğa “korkacak ne var” deyip korkusunu küçümseyerek çocuğu karanlıkta bırakmak, karıncadan korkan çocuğa habersizce karıncaya temas ettirmek çocukta oluşan bu kaygıların artmasına, diğer endişelere yayılmasına, fobilere dönüşmesine ya da telaş bozukluklarına niye olabilir.
İlk başlarda sırf karanlıktan korkan çocuk, ebeveynin ziyan verici bu tavırları ile tuvalete bile yalnız gitmeye korkar hale gelebilir.
Bir de ebeveynin gözetici tavrından kaynaklanan yani yetersizlik hissiyle oluşan kaygılar vardır. Ekseriyetle tek çocuklu yahut fazlaca geç yaşta çocuğu olan ailelerin, çocuğunu ziyadesiyle koruyarak çocuktaki toplumsal maharetlerin gelişmenine ziyan verdiği durumlarda görülür. Bu çocuklar yetersizlik hissinin verdiği özgüvensizlikle ağır olarak başarısızlık korkusu yaşayabilir. Yalnız başına başaramadığına inandığı için de yalnızlık korkusu yaşayabilir. Telaş temelli olan bu endişeleri başka endişelerin da gelişmesine niye olabilir.
Korkunun oluşmasına niye olan bir öbür değerli mevzu ise çocukların şiddet ve kaygı içeren, soyut içeriklerin olduğu manzaralara maruz kalmasıdır. Çocuğun oynadığı oyunlar ve izlediği çizgi sinemalar çocuğun gelişmenine ve yaşına uygun değilse çocukta başta gece kaygıları olmak üzere pek fazlaca dehşet çeşidi gelişebilir.
Korku duygusu başka hislerimiz üzere gerekli ve yaşamsaldır. Çocuktaki endişeyi sıhhatsiz bir duyguya dönüştüren yanlış tavırlarımız ve beslediğimiz kaygılarımızdır.
Çocuğunuzunda yersiz endişeler ve fobiler oluşmasını istemiyorsanız evvela ona muhtaçlığı olan inanç hissini vererek kaygılarının önüne geçebilirsiniz”